Kloostersite

De beschermde kloostersite in het centrum van Meer is tot begin jaren 2000 als dorpsschool gebruikt. Nadien werden de klaslokalen gebruikt als repetitieruimte voor verenigingen en waren er nog fuiven in het voormalige parochiecentrum. Om een duurzame invulling op lange termijn mogelijk te maken, heeft een groep geëngageerde bewoners een open monumentenvereniging opgericht, de vzw Klooster Meer. Vanaf de eerste plannen in 2007 tot het einde van de werken in 2023, heeft de vzw de coördinatie van het project op zich genomen. Zij vormde het aanspreekpunt voor de grote groep betrokken partijen: vijf verschillende opdrachtgevers, drie ontwerpers en alle betrokken instanties. De restauratie en herbestemming van de monumenten is opgevolgd door aNNo architecten, de sociale woningen zijn ontworpen door DAS-architecten, en de buitenaanleg is vormgegeven door D+A.

De vijf historische gebouwen op de kloostersite kregen een functie die het dorpsleven ondersteunt: een ontmoetingscentrum met bibliotheek, een bed and breakfast, een theehuis en twee kleine kantoorgebouwen op maat van de lokale economie. Om het hele project meer draagvlak en slagkracht te geven, is de vzw gaan samenwerken met woonmaatschappij De Noorderkempen om, naast de collectieve voorzieningen, ook sociale woningen op de site te realiseren. De sociale huurwoningen zijn toegewezen aan kleine gezinnen of alleenstaanden die al lang op de wachtlijst stonden. Voor de sociale koopwoningen konden geïnteresseerden met een beperkt inkomen zich kandidaat stellen. De vzw heeft ook de uitbaters van de verschillende historische gebouwen geselecteerd en begeleid. Die inzet is in 2023 beloond met de Europa Nostra Award. De jury schreef: “Het Meerse Dorpsplein is een goed voorbeeld van hoe een erfgoedlocatie kan dienen als een sterke verbindende kracht binnen een gemeenschap.”

De nieuwe woningen vormen een rustige en ingetogen achtergrond voor de historische gebouwen. Ze zoeken de randen van de site op en zijn sober vormgegeven. Door de specifieke inplanting van de woningen kan de volledige site autovrij worden. De bewoners kunnen in de carport onder de huurwoningen of tegen de zijgevel van de rijwoningen parkeren. Verder is er enkel zacht verkeer mogelijk.

Door deze aanpak ontstaat te midden van de historische gebouwen ruimte voor een nieuw dorpsplein op mensenmaat. Onder meer de lokale markt vond hier opnieuw haar plek. Het genereuze groene park tussen het klooster en de kerk van Meer is een prachtige collectieve buitenruimte. Een ideale aanvulling op de compacte buitenruimte van elke woning op zich. De huurwoningen die in de eerste fase zijn gebouwd, hebben een overdekt terras dat uitkijkt op het nieuwe dorpsplein. De koopwoningen van de tweede fase, hebben een compacte tuin op het westen. De ontmoetingsruimte in de voormalige parochiezaal vormt een laagdrempelige en uitnodigende plek om activiteiten te organiseren. Het theehuis is op korte tijd een vaste afspreekplek geworden. Alle nieuwe functies sluiten aan op het plein en verschillende kleine doorsteken verbinden het plein met de omgeving. De woningen zorgen op een evidente manier voor beweging en leven in het nieuwe centrum. De collectieve voorzieningen vormen een uitnodiging voor de bewoners om een hechte gemeenschap te vormen.

In de woningen zijn de ontwerpers op zoek gegaan naar het evenwicht tussen het individuele en het collectieve. Als aanvulling op het genereuze groen van het park hebben de woningen een heel compacte, besloten buitenruimte in het verlengde van hun leefruimte. De relatie tussen de leefruimte en de site zelf wordt telkens gefilterd, door een claustra of door de ramen heel diep in de gevel te plaatsen. Het gemeenschappelijke leven begint aan de gevel, maar de gevel zelf is bewust vormgegeven als overgang tussen het collectieve en de intimiteit van de woning zelf.